رادیوگرافی در دندانپزشکی

طی سال‌های اخیر، با تحول و پیشرفت های چشمگیر در فناوری، طیف وسیعی از کمک های تشخیصی در دسترس دندانپزشکان قرار گرفته اند.

علیرغم پیشرفت های تکنولوژی، جای تعجب دارد که همه دندانپزشکان، چه شخصاً و یا از طریق ارجاع بیماران، به همه تکنیک هایی که در این مقاله به شما معرفی می کنیم دسترسی مستقیم ندارند. با این حال، بیشتر اصول کلی همچنان مرتبط و قابل بررسی خواهند بود.

در ابتدا شایان ذکر است که فیلم های معمولی رادیوگرافی با اشعه ایکس، تصاویر دیجیتال خلق شده از حسگرهای داخل دهانی، تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) و توموگرافی محوری کامپیوتری (اسکن های CAT)- ممکن است از نظر تکنولوژیکی وجه اشتراک اندکی داشته باشند، اما همه آنها هدف مشترکی دارند و آن هم کمک به پزشک در فرآیند تشخیص است. البته رادیوگرافی می تواند به ارائه درمان های مختلف کمک کند، اغلب به عنوان یک کمک برای اندازه گیری ساختارهایی که با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیستند، و البته رادیوتراپی به خودی خود یک روش درمانی است. اما در دندانپزشکی بیشتر تصاویر رادیوگرافی با اشعه ایکس برای ارائه اطلاعاتی گرفته می شود که همراه با اطلاعات بدست آمده از سوابق مناسب، معاینه و سایر بررسی ها، به پزشک کمک می کنند تا به تشخیص مناسب برسد.

هر تکنیک دارای خطرات (و هزینه های) خود را دارد و اینها باید در مقابل مزایای پیش بینی شده متعادل شوند.

عمل پرتو درمانی خوب حکم می کند که رادیوگرافی تنها باید در صورت لزوم بالینی انجام شود؛ حداقل تعداد فیلم ها باید بر اساس تشخیص کافی استفاده شوند، و سریع ترین فیلم های موجود باید با کیفیت خوب استفاده شوند. بنابراین، اگر قرار است بیمار در معرض اشعه ایکس قرار گیرد، نتیجه ایده‌آل باید حداکثر مقدار اطلاعات بدست آمده از حداقل دوز پرتو باشد.

رادیوگرافی در دندانپزشکی

تجهیزات و آموزش

رادیوگرافی صرفاً باید توسط افرادی گرفته شود که آموزش مناسبی در این زمینه دیده باشند، و دانش فعلی آنها در مورد تجهیزات و تکنیک ها این امکان را به آنها بدهد که به هدف مورد نظر خود دست یابند- یعنی حداکثر بازده تشخیصی از کمترین سطح ممکن قرار گرفتن بیمار در معرض پرتو.

مشکلاتی در گذشته بوجود آمده اند، زیرا دانش دندانپزشک در مورد این موضوع، که شاید سالها قبل و در دوره کارشناسی بدست آمده است، به روز رسانی نشده است تا منعکس کننده تغییرات زیادی باشد که در طول این بازه زمانی، روی این حوزه از دندانپزشکی تأثیر گذاشته است.

مسئولیت های قانونی

بعلاوه، ممکن است دندانپزشکان دارای تجهیزات اشعه ایکس باشند، و همچنین کارکنانی را استخدام کنند که ممکن است در گرفتن و مدیریت اشعه ایکس تخصص داشته باشند. در این صورت، آنها تعهدات قانونی جداگانه ای خواهند داشت تا این اطمینان را بدهند که:

• استانداردهای کنونی را برآورده می سازد.
• به درستی نصب شده اند و استفاده از آنها بی خطر است.
• به خوبی نگهداری می شوند و به طور منظم سرویس می شوند.
• بررسی می شود، و هیچ خطری برای بیماران، افرادی که از تجهیزات استفاده می کنند یا برای هر شخص ثالث دیگری وجود ندارد.

خواه ولتاژ، میزان پرتو و سایر متغیرها به صورت دستی، یا به صورت الکترونیکی یا کنترل ریز پردازنده از پیش تنظیم شده باشند، این قانون به همان اندازه اعمال می شود.

در اکثر کشورها استانداردهای قانونی خاصی وجود دارد که دندانپزشک و همه کاربران باید با آنها آشنا باشند و همچنین آنها را رعایت کنند.

هر شخصی که هر گونه نقشی در کار با تجهیزات یا پردازش اشعه ایکس دارد، باید به درستی آموزش ببیند و پیوسته دانش خود را به روز کند. کسانی که به اشعه ایکس دیجیتال کار می کنند، باید اطمینان حاصل کنند که تمام افرادی که در ایجاد و استفاده از تصاویر نقش دارند، در کاربرد سیستم انتخابی به درستی آموزش دیده اند.

رادیوگرافی در دندانپزشکی

ضرورت استفاده از رادیوگرافی

بسیاری از بیماری های دندانی را نمی توان بدون کمک شواهد رادیوگرافی به درستی تشخیص داد، و عدم دستیابی به آن در زمان مناسب، همراه با آسیب های بعدی به بیمار، باعث می شود نتوان مهارت و مراقبت های معقول را به کار گرفت.

به عنوان یک قاعده کلی، اقدام بالینی خوب حکم می کنند که قبل از انجام برخی فرایندها، باید تصاویر رادیوگرافی با اشعه ایکس گرفته شوند. به عنوان مثال، معمولاً پذیرفته شده است که هنگام طراحی برنامه ارتودنسی، یا درمان کاشت ایمپلنت، یا جراحی دندان- آلوئولار، تصاویر رادیو گرافی با اشعه ایکس یک پیش نیاز هستند.

به همین ترتیب، تصاویر رادیوگرافی با اشعه ایکس به طور کلی قبل از ساخت روکش یا بریج، آغاز درمان اندودانتیک، یا کشیدن دندان ها یا ریشه های نهفته دندان ها توصیه می شوند. بعد از درمان ریشه، باید تصاویر رادیوگرافی دیگری گرفته شوند و معمولاً در تعیین طول ریشه ای که باید در طول فرایند اندودانتیک روی آن کار شود، کمک می‌کند. حتی در جایی که از اپکس یاب استفاده می شود، اشعه ایکس تشخیصی همچنان می تواند به شناسایی و تأیید ساختار کانال و مشکلات احتمالی کمک کند.

کیفیت تصویر

هر فیلمی که بیش از حد در معرض یا زیر پرتو قرار گرفته، زاویه نادرست دارد یا به شکل بدی قرار داده شده باشد، ممکن است ارزش تشخیصی ضعیفی داشته باشد، و اگر آگاهانه، به دلیل کمبود اطلاعات، عملکرد نامطلوب داشته باشد، می تواند باعث شود دندانپزشک متهم به سهل انگاری شود.

عدم انجام رادیوگرافی در موارد ضروری، یا درمان مبتنی بر رادیوگرافی ناکافی یا بی کیفیت، می تواند دندانپزشک را نه تنها در معرض انتقاد، بلکه شکایات و ادعاهایی قرار دهد که ممکن است رد کردن آنها دشوار باشد.

یکی از مشکلات شایع رادیوگرافی های داخل دهانی در ناحیه دندان های مولر سوم، عدم پوشش کامل عمق فک پایین برای نشان دادن ارتباط اپیس هر دندان مولر سوم با مجموعه عروقی- عصبی و حاشیه پایینی فک پایین است. در صورت عدم وجود چنین اطلاعاتی، فرصت هشدار دادن از قبل به بیمار در مورد احتمال آسیب عصب تحتانی دندانی یا حتی شکستگی فک پایین از بین می رود. در صورتی که هر یک از رویدادهای فوق رخ دهند، مقاومت در برابر هر گونه ادعای سهل انگاری دشوار می شود.

پردازش

قرار دادن بیمار در معرض تشعشع، برای تولید تصویری که ارزش تشخیصی ندارد، قابل توجیه نیست.

در نتیجه، کیفیت تشخیص، طراحی درمان و نظارت بر بیماران اغلب به همان اندازه که به مهارت های رادیوگرافی بستگی دارد، به تکنیک های پردازش فیلم نیز بستگی دارد. رادیوگرافی ها بخش بسیار مهمی از اسناد بالینی را تشکیل می دهند و با توجه به حق دسترسی که بیماران در حال حاضر به اسناد خود در بسیاری از کشورها دارند، یک رادیوگرافی با ارزش تشخیصی کم یا بدون ارزش تشخیصی، به شدت مانع مدیریت موفق هر گونه شکایت یا ادعایی می شود و هیچ کاری برای پیشبرد تصویر حرفه ای و شهرت دندانپزشک انجام نمی دهد.

رادیوگرافی در دندانپزشکی

تفسیر

هنگامی که یک ظاهر رادیوگرافی مشخص، با سوابق، یافته های بالینی و علائم گزارش شده کاملاً مطابقت دارد، نمی توان هیچ پزشکی را برای تفسیر اشعه ایکس بر اساس آن سرزنش کرد.

با این حال، در بسیاری از موارد، شواهد رادیوگرافی، در بهترین حالت مبهم، و در بدترین حالت کاملاً قانع کننده نیستند. در این مواقع، اصلاً عاقلانه نیست که تشخیص تنها بر اساس شواهد اشعه ایکس باشد. رادیوگرافی تنها یکی از چندین ابزار تشخیصی است که پزشک هنگام تشخیص از آن استفاده می کند.

در بسیاری از نقاط جهان، ارجاع بیمار به کلینیک تخصصی رادیولوژی هم برای تصویربرداری و هم برای گزارش تشخیصی کاملاً عادی است. با این حال، برخی جراحان دندان هر دو روش را در مطب خود انجام می دهند.

حتی یک رادیوگرافی فوق العاده، که تنها دو بعدی است، می‌تواند کاستی های خود را داشته باشد و گاهی اوقات لازم است فیلم های اضافی از زوایای مختلف گرفته شوند تا اطلاعاتی بدست بیایند که برای پزشک به ‌اندازه کافی قابل اعتماد باشند تا با اطمینان به تشخیص برسد. این امر بویژه زمانی مهم است که درمان بعدی احتمالاً غیرقابل بازگشت یا گسترده باشد.

برای جلوگیری از تفسیر نادرست نتایج رادیوگرافی باید دقت زیادی صورت گیرد.

بسیاری از موارد ناشی از ارائه درمان های غیر ضروری بوده اند، که بر اساس عدم تشخیص اهمیت آناتومیک یک ظاهر رادیوگرافی خاص بوده اند.

روی هم قرار گرفتن ساختارهای مجاور (به عنوان مثال، فورامن مغزی یا انسیسیو روی اپکس های ریشه، منجر به تشخیص ناحیه پری آپیکال می شود) یک نمونه آشنا است.

رادیوگرافی در دندانپزشکی

تصاویر دیجیتال و رادیوگرافی کامپیوتری با اشعه ایکس

از منظر تشخیصی، یکی از مزایای تصاویری که به صورت دیجیتال نگهداری می شوند، توانایی دستکاری و ارتقاء کیفیت تصاویر با بزرگنمایی سریالی یا تنظیم مقیاس خاکستری، کنتراست یا روشنایی تصویر است. معکوس کردن مثبت پیکسل های تاریک/ روشن حتی می تواند تصویر عادی “منفی” یک پرتو ایکس معمولی را به یک تصویر “مثبت” تبدیل کند. اشکال این است که پزشکان ممکن است برای تنظیم و توسعه مهارت های تشخیصی خود در زمینه این تصاویر که آشنایی کمتری با آنها دارند، زمان کمتری بگذارند.

هنگامی که اشعه ایکس معمولی اسکن می شود (شاید برای راحتی اعمال و کنترل) و به عنوان تصاویر دیجیتال ذخیره می شود، این واقعیت باید در اسناد بالینی شفاف باشد. اگر اسناد نیز به صورت الکترونیکی نگهداری می شوند، باید دوباره یک مسیر بررسی قوی وجود داشته باشد تا ماهیت همزمان هر جزء در اسناد بالینی را نشان دهد و هرگونه نگرانی در مورد دستکاری تصویر را برطرف کند.

مزایا و ایمنی

رادیوگرافی دندان همراه با معاینه دهان، دید کامل تری از آنچه در دهان شما اتفاق می افتد را به دندانپزشک شما ارائه می دهند.

رادیوگرافی در دندانپزشکی

مزایای رادیوگرافی دندان

رادیوگرافی دندان به دندانپزشک شما تصویری از بافت های سخت (دندان ها و استخوان ها) و بافت های نرمی که دندان ها و استخوان های فک شما را احاطه کرده اند، ارائه می دهد. به عنوان مثال، رادیوگرافی دندان ممکن است به دندانپزشک شما کمک کند پوسیدگی (پوسیدگی دندان) را که بین دندان ها یا در زیر ترمیم ها (پر کردن) بوجود می آید؛ بیماری در استخوان؛ بیماری پریودنتال (لثه)؛ عفونت هایی که زیر لثه ایجاد می شوند؛ و برخی از انواع تومورها را ببیند.

رادیوگرافی دندان می تواند دندانپزشک شما را از تغییرات در بافت های سخت و نرم آگاه کند. در کودکان، رادیوگرافی این امکان را برای دندانپزشک فراهم می آورد تا نحوه رشد دندان ها و استخوان های فک آنها را ببیند. مانند رادیوگرافی های پزشکی، رادیوگرافی های دندانی به دندانپزشک شما این امکان را می دهند که هرگونه آسیب به ناحیه صورت و دهان شما را ارزیابی کند.

رادیوگرافی دندان می تواند به دندانپزشک شما کمک کند تا بیماری ها و مشکلات رشد را قبل از تبدیل شدن به مشکلات جدی، شناسایی کند. تشخیص زود هنگام عفونت یا آسیب نیز می تواند آسیب بیشتر به سایر نواحی دهان را محدود یا از بروز آنها جلوگیری کند.

ایمنی رادیوگرافی های دندان

برخی از مردم به این نکته فکر می کنند که آیا رادیوگرافی دندان بی خطر است، زیرا بیمار را در معرض اشعه قرار می دهد. چندین عامل و روش با هم کار می کنند تا رادیوگرافی دندان را ایمن کنند. مقدار اشعه ای که برای تهیه رادیوگرافی دندان استفاده می شود بسیار ناچیز است. به عنوان مثال، رادیوگرافی بایت وینگ bitewing- دو تا چهار تصویر از دندان های عقب – بیمار را در معرض حدود ۰۰۵/۰ میلی سیورت (mSv) اشعه قرار دهید (میلی سیورت یک واحد اندازه گیری است). در مقایسه، از آنجا که پرتوها بخشی از محیط زیست ما هستند، افراد به طور متوسط ​​هر ساله در معرض ۲/۳ mSv از منابع زمینه ای تشعشعات قرار می گیرند.

دندانپزشکان هنگام گرفتن رادیوگرافی از اصل ALARA پیروی می کنند که مخفف عبارت ‘As Low As Reasonably Achievable’  است. این اصل ایمنی در برابر تشعشع، با استفاده از تکنیک های زیر، قرار گرفتن شما در معرض پرتوها را محدود می‌کند:

• استفاده از سریع ترین گیرنده تصویر (یعنی، سریع ترین سرعت فیلم یا سرعت دیجیتال).
• کاهش اندازه پرتو اشعه ایکس به اندازه گیرنده تصویر، در صورت امکان.
• استفاده از پرتو افکنی و تکنیک های پردازش مناسب ؛
• استفاده از پیش بند سربی و در صورت امکان یقه تیروئید.

اگر به دندانپزشک جدید مراجعه می کنید، حتماً مراجعه کنید

برای جلوگیری از قرار گیری مجدد در معرض پرتوها، حتماً تصاویر رادیوگرافی موجود را در اختیار او قرار دهید. این بعلاوه به محدود کردن قرار گرفتن شما در معرض تشعشعات کمک می کند.

دندانپزشک شما بر اساس یافته های معاینات دهان، هر گونه علائمی که گزارش می کنید، بررسی سوابق سلامتی شما، خطر ابتلای شما به بیماری دهان، سن شما یا هر ترکیبی از موارد قبلی، تصمیم می گیرد که چه زمانی رادیوگرافی نیاز است.

طی این فرایند یکی از کارکنان دندانپزشکی یک پیش بند سربی روی بدن شما قرار می دهد. بعلاوه، ممکن است یک یقه سربی را دور گردن شما قرار دهد تا از غده تیروئید شما محافظت کند (که در گردن شما قرار دارد) اما تنها در صورتی که از آن استفاده از آن در فرایند تداخلی ایجاد نکند. سرب موجود در پیش بند و یقه از اندام های شما در برابر قرار گرفتن در معرض تشعشعات محافظت می کند.

به دلیل دوز پایین اشعه همراه با رادیوگرافی های دندانی، افرادی که تحت پرتو درمانی برای سرطان سر و گردن قرار گرفته اند، می توانند با خیال راحت تحت رادیوگرافی دندان قرار گیرند. در واقع، پرتو درمانی سر و گردن می تواند خطر بروز پوسیدگی دندان را افزایش دهد و باعث شود رادیوگرافی ها بیش از پیش برای این دسته از بیماران مهم باشند.

اگر باردار هستید، به دندانپزشک خود اطلاع دهید. در طول بارداری، ممکن است لازم باشد رادیوگرافی را به عنوان بخشی از طرح درمان خود برای یک بیماری دندانی که نیاز به توجه فوری دارد، انجام دهید. استفاده از پیش بند و یقه سربی از شما و جنین در برابر اشعه محافظت می کند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد فواید و ایمنی رادیوگرافی دندان، با دندانپزشک خود صحبت کنید.

خلاصه

رادیوگرافی در اشکال مختلف خود، بخش بسیار مهمی از دندانپزشکی مدرن را تشکیل می دهد، و از نظر حقوقی می تواند کل روند یک شکایت یا ادعا را تعیین کند. پزشکانی که از پیشرفت های قابل توجه فناوری اطلاعات استفاده می کنند، باید از بسیاری از مسائل مربوط به مدیریت خطر و حقوقی دندانپزشکی که این تکنیک ها اکنون پتانسیل ایجاد آنها را دارند، آگاه باشند، بویژه اگر داده های بیمار برای تفسیر بین کشورها ارسال می شود.