رادیوگرافی دیجیتال دندانپزشکی

امروز متخصصان دندانپزشکی به طور فزاینده ای از تصاویر رادیوگرافی دیجیتال دندانپزشکی (اشعه ایکس دیجیتال) به منظور یافتن، تشخیص، درمان و نظارت بهتر بر بیماری های دهان و دندان استفاده می کنند.

تصاویر رادیوگرافی دیجیتال نوعی تصویربرداری با اشعه ایکس هستند که از سنسورهای دیجیتال اشعه ایکس برای جایگزینی فیلم های سنتی رادیوگرافی با اشعه ایکس استفاده می کنند، تصاویر کامپیوتری ارتقاء یافته از دندان ها، لثه ها و سایر ساختارها و بیماری های دهانی تولید می کنند.

تصاویر دیجیتال دندانپزشکی به سه روش گرفته می شوند: روش مستقیم، روش غیر مستقیم و روش نیمه غیر مستقیم. در روش مستقیم از یک سنسور الکترونیکی استفاده می شود که برای ثبت تصویر داخل دهان قرار داده می شود. در تکنیک غیر مستقیم از اسکنر فیلم اشعه ایکس، برای مشاهده تصاویر رادیوگرافی سنتی دندانپزشکی با اشعه ایکس مانند تصاویر دیجیتال استفاده می شود. تکنیک دیجیتال نیمه غیر مستقیم، یک سنسور و اسکنر را برای تبدیل تصویر رادیوگرافی دندانپزشکی با اشعه ایکس به فیلم دیجیتال ترکیب می کند.

انواع و استفاده از رادیوگرافی دیجیتال دندانپزشکی

رادیوگرافی دیجیتال دندانپزشکی را می توان از داخل (داخل دهانی) یا خارج دهان (خارج دهانی) گرفت. تصاویر رادیوگرافی داخل دهانی با اشعه ایکس که از جمله متداول ترین تصاویر رادیوگرافی دندانی با اشعه ایکس هستند، جزئیات بیشتری ارائه می دهند و برای تشخیص حفره ها، چک کردن وضعیت دندان های در حال رشد و نظارت روی سلامت دندان ها و استخوان استفاده می شود. تصاویر رادیوگرافی خارج دهانی با اشعه ایکس جزئیات تصاویر رادیوگرافی داخل دهانی با اشعه ایکس را ارائه نمی دهند و برای شناسایی مشکلات دندان ها به صورت تک تک استفاده نمی شوند. با این حال، آنها برای شناسایی دندان های نهفته، زائده های جزئی فک، و شناسایی مشکلات احتمالی بین دندان ها، فک ها و مفاصل فکی گیجگاهی (TMJ)، یا دیگر استخوان های صورت استفاده می شوند.

رادیوگرافی دیجیتال دندانپزشکی

انواع تصاویر رادیوگرافی داخلی دهانی با اشعه ایکس:

• تصاویر رادیوگرافی بایت وینگ Bitewing با اشعه ایکس: که در حالی گرفته می شوند که بیمار بایت خود را روی فیلم قرار داده است، جزئیات دندان های فک های بالا و پایین در یک منطقه از دهان را نشان می دهد. هر بایت وینگ یک دندان را از تاج (بالا) آن تا حدود سطح استخوان حمایت کننده نشان می دهد. تصاویر رادیوگرافی بایت وینگ با اشعه ایکس برای تشخیص پوسیدگی بین دندان ها و تغییرات در تراکم استخوان ناشی از بیماری لثه، و همچنین تعیین تناسب روکش ها یا ترمیم های دندانی، و یکپارچگی حاشیه ای پر شدگی دندان ها استفاده می شود.
• تصاویر رادیوگرافی پری آپیکال Periapical با اشعه ایکس: تمام دندان را از تاج تا فراتر از نوک ریشه ها تا استخوان حمایت می کننده در یک منطقه از هر یک از فک های بالا یا پایین نشان می دهد. تصاویر رادیوگرافی پری آپیکال با اشعه ایکس برای تشخیص ساختار ریشه و ناهنجاری های ساختار استخوان اطراف استفاده می شود. تصاویر رادیوگرافی پری آپیکال با اشعه ایکس با نشان دادن تحلیل استخوان در اطراف هر دندان، به درمان شرایطی مانند پریودنتیت، بیماری پیشرفته لثه، و تشخیص ضایعات اندودانتیکس (آبسه) کمک می کند.

انواع تصاویر رادیوگرافی خارج دهانی با اشعه ایکس

• تصاویر رادیوگرافی پانورامیک Panoramic با اشعه ایکس (پانورکس)، که به یک دستگاه نیاز دارد که در اطراف سر بچرخد، تمام دهان، از جمله تمام دندان ها در دو قوس دندانی بالا و پایین را در یک تصویر نشان می دهد. تصاویر رادیوگرافی پانورامیک با اشعه ایکس برای ایجاد طرح درمان برای کاشت ایمپلنت های دندانی، تشخیص دندان های عقل نهفته و مشکلات فک و شناسایی تومورهای استخوانی و کیست ها استفاده می شود. فیلم های پانورامیک برای اهداف قانونی و پزشکی قانونی برای شناسایی اجساد غیر قابل تشخیص پس از آتش سوزی، تصاوف یا تلفات دیگر استفاده می شود.
• توموگرافی کامپیوتری چند تکه (MCT) یک لایه یا ‘برش’ خاص از دهان را نشان می دهد در حالی که تمام لایه های دیگر را تار می کند. این نوع تصاویر رادیوگرافی با اشعه ایکس برای بررسی ساختارهایی مفید است که مشاهده واضح آنها دشوار است.
• رادیوگرافی سفالومتریک، که کل سر را نشان می دهد، به بررسی دندان ها در رابطه با فک و نیمرخ بیمار کمک می کند. ارتودنتیست ها، متخصصان در همراستا و صاف کردن دندان ها، از رادیوگرافی های سفالومتریک برای ایجاد طرح درمان خود استفاده می کنند.
• سیالوگرافی از رنگی (عامل کنتراست حاجب تشعشع) استفاده می کند که به درون غدد بزاقی تزریق می شود تا آنها در فیلم اشعه ایکس قابل مشاهده شوند. عموماً، از سیالوگرافی برای شناسایی مشکلات غدد بزاقی مانند انسداد یا سندروم شوگرن Sjogren، یک بیماری خود ایمنی استفاده می شود که مانع تولید بزاق و تولید اشک می شود.
• توموگرافی کامپیوتری پرتو مخروطی (CBCT) ساختارهای داخلی بدن را به صورت یک تصویر سه بعدی نشان می دهد. CBCT اغلب در یک بیمارستان یا مرکز تصویربرداری انجام می شود، اما استفاده از آنها در مطب دندانپزشکی رو به افزایش است- برای شناسایی مشکلات استخوان صورت مانند تومور یا شکستگی. CT اسکن ها بعلاوه برای ارزیابی استخوان برای کاشت ایمپلنت های دندانی و کشیدن دشوار دندان ها، برای پرهیز از بروز عوارض احتمالی در طول و بعد از فرایند جراحی استفاده می شود.

CBCT که نسبت به رادیوگرافی پانورامیک به هشت برابر تابش بیشتر نیاز دارد، تصاویر را تکه تکه نمی کند. در عوض، پرتو مخروطی شکل آن، هر دو ناحیه بالا و پایین دهان را به صورت یکجا اسکن می کند. داده ها با یک ساختار دو بعدی دریافت می شوند و تصاویر با وضوح بالا ایجاد می شوند، که پس از آن ترکیب می شوند تا یک تصویر سه بعدی از ساختارهای استخوانی ایجاد کنند.

رادیوگرافی دیجیتال دندانپزشکی

مزایای رادیوگرافی دیجیتال دندانپزشکی

مزایای رادیوگرافی دیجیتال دندانپزشکی نسبت به رادیوگرافی سنتی دندانپزشکی با اشعه ایکس شامل موارد زیر هستند:

• رادیوگرافی های دیجیتال مناطق کوچک پنهان پوسیدگی های بین دندانی یا زیر ترمیم های موجود (پر کردن)، عفونت های استخوانی، بیماری های لثه (پریودنتال)، آبسه ها یا کیست ها، ناهنجاری های رشد و تومورهایی را نشان می دهد که نمی توانند تنها با یک معاینه دندانپزشکی تشخیص داده شوند.
• رادیوگرافی های دیجیتال را می توان بلافاصله روی هر صفحه نمایش کامپیوتری مشاهده و دستکاری کرد تا کنتراست و جزئیات آنها افزایش یابد، و بدون از دست دادن کیفیت به صورت الکترونیکی برای متخصصان دیگر ارسال شود.
• تشخیص و درمان زود هنگام مشکلات دندانی می تواند در زمان، پول و مقدار ناراحتی که تحمل می شود صرفه جویی کند.
• فناوری ذخیره سازی میکرو دیجیتال امکان ظرفیت بیشتر ذخیره سازی اطلاعات روی درایوهای کوچک، و کم حجم را امکان پذیر می سازد.
• رادیوگرافی دیجیتال دندانپزشکی، پردازش شیمیایی و دفع زباله های خطرناک و فویل سرب را حذف می کند، به این ترتیب یک جایگزین ‘سبزتر’ و سازگار با محیط زیست را فراهم می سازد.
• رادیوگرافی های دیجیتال را می توان به راحتی برای دندانپزشکان دیگر که تکنولوژی کامپیوتری مشابه داند ارسال کرد، یا آن را برای دندانپزشکانی که تکنولوژی مشابه ندارند چاپ کرد.
• سنسورهای دیجیتال و صفحات PSP (فسفر پلیت photostimulable ) بیشتر به اشعه X حساس هستند و نسبت به فیلم، به ۵۰ تا ۸۰ درصد اشعه کمتر نیاز دارند. این فناوری به اصل آلارا ALARA (تا حد امکان اندک) پایبند است، که ایمنی پرتو افکنی را افزایش می دهد.
• ویژگی های رادیوگرافی دیجیتال، از جمله کنتراست، رنگ آمیزی، سه بعدی، وضوح، پر رنگ کردن، زوم کردن، و غیره، به تشخیص و تفسیر کمک می کنند، که به نوبه خود به تشخیص و آموزش بیمار کمک می کند. تصاویر دیجیتال از مناطق مشکل دار را می توان به یک صفحه نمایش کامپیوتر در کنار صندلی بیمار و ارتقاء داد.
• تصاویر دیجیتال دندانپزشکی را می توان به راحتی در اسناد الکترونیکی بیمار ذخیره کرد، و به سرعت به صورت الکترونیکی برای شرکت های بیمه ارسال کرد، به دندانپزشکان یا مشاوران ارجاع داد، اغلب اختلال در درمان را از بین برد یا کاهش داد، که منجر به بازپرداخت های سریع تر بیمه دندانپزشکی می شود.

رادیوگرافی دیجیتال دندانپزشکی

معایب رادیوگرافی دیجیتال دندانپزشکی

هزینه های ابتدایی رادیوگرافی دیجیتالی برای دندانپزشکان بالا است، با برآوردهای محافظه کارانه از ۱۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰۰ دلار برای یک سیستم سنسور سیمی (به جز هزینه های کامپیوترها، نرم افزار و سخت افزار جانبی مانند سرورها)، تا ۲۰۰۰۰ دلار تا ۵۰۰۰۰ دلار برای یک سیستم بی سیم ، به جز خدمات تعمیر و نگهداری. اکثر سیستم ها بیش از یک سنسور دارند، و همچنین هزینه های مربوط به ساعت کار پرسنل برای تبدیل اسناد قدیمی به اسناد دیجیتال است.

پیاده سازی رادیوگرافی دیجیتال در یک مطب دندانپزشکی به آموزش های اضافی نیاز دارد که باید به صورت دوره ای به روز رسانی شود تا به تکنولوژی موجود که به سرعت در حال منسوخ یا غیر قابل دسترس شدن است، برسد. عدم استفاده از رادیوگرافی دیجیتال جهانی دندانپزشکی، یکی دیگر از نقاط ضعف این سیستم است.

دیگر معایب رادیوگرافی دیجیتال دندانپزشکی عبارتند از:

اندازه سنسور: برخی از سنسورهای سیستم های مستقیم ضخیم تر و برجسته تر از فیلم های دندانپزشکی هستند، که باعث ناراحتی بیمار می شوند، بویژه برای افرادی که مستعد استفراق کردن هستند. سنسورهای دیجیتال کوچکتر از فیلم استاندارد هستند، بنابراین آنها مناطق کمتر تصویر را نشان می دهند.

شکنندگی: نازک تر از صفحات فیلم، صفحات PSP بیشتر مستعد آسیب ناشی از خم شدن هستند، اغلب نیاز به تعویض مکرر دارند.

کنترل عفونت: اکثر سنسورهای دیجیتال و صفحات PSP را نمی توان استریلیزه کرد و به همین دلیل به موانع پلاستیکی محافظتی نیاز دارند که برای جلوگیری از انتقال آلودگی و عفونت باید بین بیماران تعویض شوند.

آموزش ویژه

دندانپزشکان، دستیارهای دندانپزشکی و رادیولوژیست های دهان و دندان و فک و صورت ممکن است پس از اتمام آموزش های ویژه، رادیوگرافی دیجیتال را دریافت کنند. نیازمندی های آموزشی رادیوگرافیک برای پرسنل مطب دندانپزشکی اغلب با آموزش هایی که به پرسنل تصاویر رادیوگرافی درمانی با اشعه ایکس داده می شود متفاوت و سفت و سخت تر هستند، و در عملکردهای دندانپزشکی دولتی یا مقررات هیئت مدیره دندانپزشکی یافت می شوند. ملاحظات آموزشی مورد نیاز عبارتند از: به روز رسانی های ایمنی دوره ای و در دسترس بودن و آموزش در زمینه تجهیزات، لوازم و تکنیک های جدید؛ فرایندهای کنترل عفونت؛ و ادامه تحصیل در زمینه استفاده مناسب و ایمن از تجهیزات پرتونگاری.

ملاحظات ایمنی

گرچه قرار گرفتن در معرض پرتو با رادیوگرافی دیجیتال اندک است، اما هیچ کس نباید در معرض پرتو بیشتر از میزان واقعاً مورد نیاز قرار بگیرد. پیش بند محافظتی و یقه های تیروئید سربی باید بویژه برای زنان باردار، زنانی که در سنین باروری هستند، و نیز برای کودکان استفاده شوند.

برای زنان باردار گرفتن تا چهار تصویر رادیوگرافی در هر بار مراجعه به دندانپزشک ایمن است، گرچه اکثر بیماران و پزشکان انتخاب می کنند که گرفتن تصاویر رادیوگرافی را تا اتمام بارداری به تأخیر بیندازند. گرفتن عکس رادیوگرافی با اشعه ایکس در وضعیت اورژانسی برای یک زن باردار هیچ نگرانی ندارد. اقدامات احتیاطی مانند استفاده از پیش بند سربی دو لایه، قرار گرفتن در معرض پرتوهای رادیوگرافی را به سطوح تقریباً غیر قابل اندازه گیری کاهش می دهد. زنانی که به فرزندان خود شیر مادر می دهند و یا برای باردار شدن تلاش می کنند نیاز نیست گرفتن عکس رادیوگرافی با اشعه ایکس را به تأخیر بیندازند.