تکنیک های گرفتن تصاویر رادیوگرافی جمجمه

در این مقاله به بررسی موقعیت رادیوگرافیک جمجمه برای تکنسین رادیولوژی (X-Ray Tech) می پردازیم.

آناتومی جمجمه

جمجمه یک ساختار استخوانی منسجم است که مغز و دیگر اجزاء سیستم عصبی مرکزی را در بر گرفته و از آنها محافظت می کند. جمجمه از ۸ استخوان جمجمه ای (cranial) و ۱۴ استخوان صورت (facial) تشکیل شده است. بخش عقبی جمجمه از استخوان های پس سری (occipital) و راست و چپ تشکیل شده است. رأس سر vertex  از جفت استخوان های آهیانه ای (parietal) تشکیل شده است که استخوان قدامی را در محل بخیه ساجیتال (درز سهمی جمجمه- خط فرضی که بدن را به دو نیم تقسیم می کند) به یکدیگر پیوند می دهند. استخوان های آهیانه ای راست و چپ و استخوان های گیجگاهی راست و چپ، طرفین جمجمه را تشکیل می دهند. قسمت جلوی جمجمه از استخوان قدامی تشکیل شده است. پایه جمجمه پیچیده است و از جفت استخوان های گیجگاهی و همچنین اسفنوئید (sphenoid شب پره ای) و اتموئید (ethmoid استخوان غربالی شکل) تشکیل شده است. این پایه دارای حفره های متعددی برای عبور اعصاب، عروق و شریان ها است. رادیولوژیست ها از تصاویر جمجمه برای ارزیابی اندازه، شکل، ضخامت و تراکم استخوان های جمجمه و همچنین نشانه های عروقی و بخیه ها استفاده می کنند. با توجه به پیچیدگی آناتومی جمجمه، تکنسین ها در طول تصویربرداری رادیوگرافی صورت و جمجمه، به درک عمیق و توجه به جزئیات نیاز دارند.

نقاط اصلی در رادیوگرافی جمجمه

• فرق سر Vertex
• برجستگی بیرونی پس سری External Occipital Protuberance
• ورودی گوش بیرونی External Auditory Meatus
• گوشه بیرونی پلک چشم Outer Canthus of the Eye
• نقطه زیر کاسه چشم Infraorbital Point
• برآمدگی پیشانی بین دو ابرو Glabella
• نقطه میانی درز پیشانی بینی Nasion
• نقطه ای در قاعده خار قدامی بینی Acanthion

نحوه قرار گیری بیمار برای رادیوگرافی جمجمه

تصویربرداری از بیماران را می توان در حالی که ایستاده و یا خوابیده هستند انجام داد. در موقعیت ایستاده، از یک میز استاندارد اشعه ایکس و باکی (Bucky- ابزاری که برای رادیوگرافی های رومیزی یا دیواری استفاده می شود و فیلم رادیوگرافی و گرید را نگه می دارد) به صورت قائم استفاده می شود. این امر امکان قرار دادن و استفاده آسان و سریع از پرتوی افقی را فراهم می کند، که برای نشان دادن هرگونه سطوح مایع- هوا در جمجمه یا سینوس ها ضروری است. لازم است سر بیمار در طول رادیوگرافی جمجمه به صورت دقیق قرار بگیرد، اما تکنیسین باید به خاطر داشته باشند که بدن را، در صورت لزوم با استفاده از کمک هایی مانند بالش و اسفنج، در حالت راحت نگه دارد. به طور کلی، برای جلوگیری از ایجاد اثرات تصنعی به دلیل حرکات تنفس، در هنگام تاباندن پرتو، تنفس باید نگه داشته شود، گرچه ممکن است در بیمارانی که دچار ترومای شدید شده اند امکان پذیر نباشد. تکنیسین های رادیوگرافی باید به خاطر داشته باشند که اقدامات شستشوی مناسب و بهداشتی دست ها و همچنین ضد عفونی کردن سطوح را انجام دهند زیرا موقعیت رادیوگرافی جمجمه اغلب به تماس مستقیم بین صورت بیمار و دست های تکنیسین و یا سطح میز/ باکی نیاز دارد.

تصاویر رادیوگرافی جمجمه

سطوح تصویربرداری برای رادیوگرافی جمجمه

برای تولید تصاویر دقیق و باز تولید موقعیت قرار گیری، تکنسین ها باید از سطوح مورد استفاده در رادیوگرافی جمجمه اطلاع داشته باشند. به عنوان مثال، سطح ساجیتال میانی ​​یک سطح عمودی قائم به زمین است، که وقتی بیمار از قسمت جلو مشاهده می شود، جمجمه را به دو نیمه مساوی راست و چپ تقسیم می کند. صفحه تاجی (coronal- صفحه لاله گوش) یک صفحه عمودی است که جمجمه را در امتداد خط لاله گوش به بخش های قدامی و خلفی تقسیم می کند. صفحه عرضی (transverse- صفحه انسان شناسی) یک صفحه افقی است که جمجمه را به نیمه های بالایی و پایینی تقسیم می کند.

خطوط پایه مورد استفاده در رادیوگرافی جمجمه

• خطorbitomeatal (OML): از نقطه میانی درز پیشانی- بینی تا گوشه بیرونی پلک چشم تا ورودی گوش بیرونی امتداد دارد.
• خطinfraorbitomeatal (IOML): از حاشیه پایینی حدقه چشم تا مرز بالایی دهانه گوش بیرونی امتداد دارد.
• خطmeatomental (MML): از دهانه گوش بیرونی تا نقطه ذهنی (نوک چانه) امتداد دارد.
• دیگر خطوط مورد استفاده در رادیوگرافی جمجمه عبارتند از glabellomeatal (GML)، acanthomeatal (AML)، lipsmeatal (LML).

انواع موقعیت های قرار گیری جمجمه برای گرفتن عکس رادیوگرافی

رادیوگرافی قدامی- پس سری جمجمه

هدف و ساختارهایی که نشان داده می شوند: برای گرفتن یک تصویر خلفی- قدامی واضح و شفاف از جمجمه و نشان دادن آسیب هایی مانند شکستگی جمجمه با جابجایی میانی و جانبی. این نوع تصویر، استخوان قدامی، زائده روی استخوان پرویزنی که داس مخ به آن می چسبد (crista galli)، کانال های داخلی شنوایی، اتموئید قدامی و سینوس های قدامی، بال های بزرگ تر و کمتر اسفنوئید و تیغه های خاره ای را نشان می دهد.

موقعیت بیمار: دمر روی شکم خوابیدن، در حالی که پرتو عمودی زاویه دار با زاویه ۲۰ درجه تابانده می شود. در صورت وجود احتمال شکستگی استخوان صورت یا در بیماران بیهوش، هرگز نباید از این موقعیت استفاده شود.

آماده سازی: پروتزهای مصنوعی دندانی، کلیپس مو، گوشواره و هر چیز دیگری را از موها خارج کنید. برای راحتی، یک تشک زیر بدن قرار دهید. دست ها باید زیر سینه باشند. پیشانی و بینی روی میز قرار می گیرند.

تصاویر رادیوگرافی جمجمه

روش کالدول CALDWELL محوری برای گرفتن رادیوگرافی جمجمه

هدف و ساختارهایی که نشان داده می شوند: یک رادیوگرافی PA با زاویه دم از جمجمه برای تصویر سازی سینوس قدامی و سایر سینوس های پارانازال (اطراف بینی). این نوع تصویر، شکستگی های جمجمه را با جابجایی داخلی و جانبی نشان می دهد. ساختارهای نشان داده شده شامل بال های اسفنوئید بزرگ تر و کمتر، شیارهای بالاتر حدقه چشم، اتموئید قدامی و سینوس های قدامی، حاشیه بالاتر حدقه چشم و کریستا گالی هستند.

موقعیت بیمار: ایستاده در حالی که لوله از عقب با زاویه ۱۵ درجه سانتیگراد قرار دارد. بینی و پیشانی بیمار روی IR قرار می گیرند. نگه داشتن خط Orbitomeatal عمود برIR  این اطمینان را می دهد که هیچ شیب یا چرخشی وجود ندارد. مرکز نقطه میانی درز پیشانی- بینی است. صفحات میانی ساجیتال عمود بر IR است تا اطمینان حاصل شود هیچ شیبی وجود ندارد.

آماده سازی: باید پروتزهای مصنوعی دندانی، کلیپس مو، گوشواره ها و هر چیز دیگری را از موها خارج کنید. از بیمار خواسته می شود که هنگام قرار گرفتن در معرض پرتو، نفس خود را نگه دارد. در یک تصویر که موقعیت کالدول به درستی اجرا شده باشد، تیغه های خاره ای متقارن هستند و درون یک سوم پایینی حدقه های چشم مجسم می شوند. حاشیه های میانی و جانبی حدقه چشم از هر دو طرف جانبی جمجمه به یک اندازه هستند، که نشان می دهد هیچ چرخشی وجود ندارد.

روش هاس HAAS محوری برای گرفتن رادیوگرافی جمجمه

هدف و ساختاری که نشان داده می شوند: یک تصویر سازیPA  از جمجمه برای تجسم ساختارهای فرو رفتگی زینی شکل درون حفره میان جناقی در بیمارانی که نمی توانند برای گرفتن تصویر در حالت محوری AP قرار بگیرند. ساختارهای نشان داده شده عبارتند از استخوان پس سری، حفره میان جناقی و زائده های هرمی شکل خاره ای، به همراه کلینوئیدهای خلفی و فرو رفتگی زینی شکل پشتی در سایه حفره میان جناقی.

موقعیت بیمار: دمر روی شکم خوابیده در حالی که پرتوی مرکزی با زاویه ۲۵ درجه به طرف سر تابانده می شود. برای نشان دادن آناتومی های دیگر در صورت نیاز، می توان زاویه را تغییر داد. مرکز سطح میانی ساجیتال روی خط میانی گرید قرار می گیرد. آرنج ها خم می شوند و بازوها در یک موقعیت راحت قرار می گیرند. شانه ها تنظیم می شوند تا در همان صفحه افقی روی میز قرار بگیرند.

آماده سازی: باید پروتزهای مصنوعی دندانی، کلیپس مو، گوشواره ها و هر چیز دیگری را از موها خارج کنید. بینی و پیشانی بیمار روی میز قرار می گیرند. مقدار خم شدگی گردن تنظیم می شود تا این اطمینان حاصل شود که خط Orbitomeatal عمود است. سر بی حرکت است. باید از بیمار خواسته شود هنگام قرار گرفتن در معرض پرتو نفس خود را نگه دارد. تصویر گرفته شده، منطقه پس سری جمجمه را با زائده هرمی شکل خاره ای متقارن نشان می دهد. فرو رفتگی زینی شکل پشتی داخل حفره میان جناقی منعکس می شوند. کل جمجمه با فاصله متقارن بین مرز جانبی جمجمه و حاشیه جانبی حفره میان جناقی جمجمه در هر دو طرف به تصویر کشیده می شود.

https://youtu.be/bIIT9BR8f2g

روش قدامی- پس سری برای گرفتن رادیوگرافی جمجمه

هدف و ساختارهایی که نشان داده می شوند: برای گرفتن یک تصویر قدامی- خلفی واضح از جمجمه. آناتومی های دیده شده عبارتند از استخوان قدامی، کریستا گالی، کانال های شنوایی داخلی، سینوس های اتموئید و قدامی و بال های بزرگ تر و کمتر اسفنوئید.

موقعیت بیمار: خوابیده به پشت در حالی که پرتوی عمودی با زاویه ۲۰ درجه تابانده می شود. این موقعیت برای بیمارانی استفاده می شود که نمی توانند در موقعیت دمر روی شکم تصویربرداری شوند.

آماده سازی: باید پروتزهای مصنوعی دندانی، کلیپس مو، گوشواره ها و هر چیز دیگری را از موها خارج کنید. برای راحتی یک تشک زیر بدن قرار می گیرد. سر باید صاف قرار بگیرد و با یک بالشتک لاستیکی اسفنجی نازک دارای قابلیت عبور پرتو بالا آورده شود. از بالش معمولی نباید استفاده شود. مرکز برآمدگی زیر سر باید بین چشم ها در ریشه بینی قرار بگیرید.

تصاویر رادیوگرافی جمجمه

روش تاون TOWNE محوری برای گرفتن رادیوگرافی جمجمه

هدف و ساختارهایی که نشان داده می شوند: نمای دیگری از جمجمه پس سری که می تواند شکستگی جمجمه را نشان دهد. استخوان پس سری، زائده های هرمی شکل خاره ای و حفره میان جناقی به تصویر کشیده می شوند. کلینوئید خلفی و فرو رفتگی زینی شکل پشتی در سایه حفره میان جناقی دیده می شوند.

موقعیت بیمار: خوابیده به پشت در حالی که پرتو عمودی با زاویه ۳۰ درجه تابانیده می شود.

آماده سازی: باید پروتزهای مصنوعی دندانی، کلیپس مو، گوشواره ها و هر چیز دیگری را از موها خارج کنید. برای راحتی یک تشک زیر بدن قرار دهید. سر باید صاف قرار بگیرد و با یک بالشتک لاستیکی اسفنجی نازک دارای قابلیت عبور پرتو بالا آورده شود. نباید از بالش معمولی استفاده شود. مرکز برآمدگی زیر سر باید همراستا با ۷- ۸ سانتی متر از ریشه بینی در بالای سر قرار بگیرد. تصویر نشان دهنده سلا تورسیکا داخل حفره میان جناقی است. کل استخوان پس سری، قسمت عقبی استخوان آهیانه ای و بخیه لاندایی شکل (lambdoid) باید به وضوح نشان داده شوند. زائده های هرمی شکل خاره ای متقارن هستند و فاصله بین حاشیه جانبی جمجمه و مرز جانبی حفره میان جناقی، از هر دو طرف یکسان است.

تصاویر رادیوگرافی جمجمه

سطوح جانبی جمجمه در حالت طاق باز

هدف و ساختارهایی که نشان داده می شود: نمای جانبی راست یا چپ از جمجمه که نشان دهنده آسیب هایی مانند شکستگی جمجمه است. یک سری معمول از تصاویر جمجمه شامل سمت راست و چپ هستند. جزئیات طرفین جانبی جمجمه در تصویر نزدیک به IR نشان داده می شوند که نیمه های جمجمه ای را مازاد بر احتیاج نشان می دهد. فرو رفتگی زینی شکل تورسیکا، کلینوئید، فرو رفتگی زینی شکل پشتی، همراه با کلیووس (سطح استخوانی در حفره خلفی جمجمه که از سوراخ پشت سری تا زین ترکی بطور سراشیبی امتداد دارد) در نیمرخ به تصویر کشیده می شوند

موقعیت بیمار: خوابیده به پشت در حالی که پرتو به صورت افقی تابانده می شود. طرف مورد نظر به IR نزدیک تر است.

آماده سازی: باید پروتزهای مصنوعی دندانی، کلیپس مو، گوشواره ها و هر چیز دیگری را از موها خارج کنید. برای راحتی، یک تشک زیر بدن قرار دهید. سر باید صاف قرار بگیرد و با یک بالشتک لاستیکی اسفنجی نازک دارای قابلیت عبور پرتو بالا بیاید. نباید از یک بالش معمولی استفاده شود. خطی که از گوشه بیرونی چشم تا ورودی گوش امتداد پیدا می کند باید عمود بر میز باشد. جلو و پشت جمجمه باید قابل مشاهده باشند.

تصاویر رادیوگرافی جمجمه

رادیوگرافی جمجمه در حالی که طرفین به حالت ایستاده هستند

هدف و ساختارهایی که نشان داده می شود: یک نمای جانبی از جمجمه که ساختارهای جمجمه ای نزدیک تر به IR را با جزئیات نشان می دهد. ساختارهایی که دیده می شوند شامل فرو رفتگی زینی شکل پشتی، کلینوئیدهای قدامی و خلفی، و بال های بزرگ تر و کمتر اسفنوئید هستند.

موقعیت بیمار: بیمار ایستاده. لوله هیچ زاویه ای ندارد. سمت آسیب دیده روی IR قرار می گیرد. صفحه میانی موازی با IR است.

آماده سازی: باید پروتزهای مصنوعی دندانی، کلیپس مو، گوشواره ها و هر چیز دیگری را از موها خارج کنید. باید از بیمار خواسته شود هنگام قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس نفس خود را نگه دارد. در تصویر جانبی جمجمه که در آن جمجمه به درستی قرار گرفته باشد، فرو رفتگی زینی شکل تورسیکا و کلیووس در نیمرخ بدون چرخش نشان داده می شوند. تصویر کانال های شنوایی بیرونی، سقف حدقه های چشم ها و شاخه های فک پایین بدون هیچ شیب یا چرخشی روی هم افتاده است. پایه جمجمه از خار گردنی (C-spine) جدا است. تمام استخوان های صورت دیده می شوند.

https://youtu.be/wf6cgYGkSFM

نمای واترزOCCIPITOMENTAL  جمجمه

هدف و ساختارهایی که نشان داده می شوند: نمای زاویه دارPA  از جمجمه برای ارزیابی سینوزیت و شکستگی های صورت. آناتومی نشان داده شده عبارتند از سینوس های قدامی و ماگزیلاری، لبه تحتانی حدقه چشم، ماگزیلا، زیگوما، قوس زایگوماتیک، سپتوم بینی و کف حدقه  چشم.

موقعیت بیمار: ایستاده، روی بهIR  قائم، نگاه مقداری رو به بالا، در حالی که سر صاف است. OML باید از IR 37 درجه باشد. این امر می تواند با حصول اطمینان از عمود بودن MML (خط mentomandibular ) بر IR حاصل شود. مرکز باید آکانتیون (acanthion- نقطه ای در قاعده خار قدامی بینی) باشد.

آماده سازی: باید پروتزهای مصنوعی دندانی، کلیپس مو، گوشواره ها و هر چیز دیگری را از موها خارج کنید. اگر نمای واترز به درستی تنظیم شده باشد، تیغه خاره ای نسبت به سینوس های ماگزیلاری پایین تر قرار می گیرد. تقارن زائده های کورونوئید (coronoid- منقاری شکل) نشانگر عدم چرخش است.

https://youtu.be/DfX9l-7ksqQ

روش اسکولرSCHULLER  نمای ساب منتو ورتکسSUBMENTOVERTICAL  جمجمه

هدف و ساختارهایی که نشان داده می شوند: رادیوگرافی پایه جمجمه. این پیش روش تصویر برداری در بیماران دارای شکستگی خار گردن یا بیماران دارای تروما لقی آشکار یا مشکوک به آن، نباید استفاده شود. ساختارهای نشان داده شده عبارتند از حفره بیضوی و اسپینوسوم spinosum، سینوس های اسفنوئید و اتموئید خلفی، فک پایین ، سخت کام، زائده های استخوانی پس گوش (ماستوئید mastoid)، تیغه های خاره ای، حفره میان جناقی و استخوان پس سری.

موقعیت بیمار: به حالت خوابیده به پشت یا قائم. در حالت قائم، صندلی دارای پشتی برای راحتی توصیه می شود. در تصویر برداری با روش ساب منتو ورتکس (SMV) لازم است خط infraorbitomeatal  (IOML) تا حد ممکن با IR موازی باشد. پرتوی مرکزی عمود بر IOML هدایت می شود. این هدف می تواند با نشستن بیمار به اندازه کافی دور از گرید حاصل شود تا گردن به اندازه کافی بزرگ تر نشان داده شود. مرکز صفحات میانی ساجیتال بدن در وسط خط گرید قرار دارد. در حالت خوابیده به پشت، فشار قابل توجهی روی گردن وجود دارد، بنابراین تنظیم نهایی باید تا حد امکان کوتاه باشد.

آماده سازی: باید پروتزهای مصنوعی دندانی، کلیپس مو، گوشواره ها و هر چیز دیگری را از موها خارج کنید. گردن تا حد امکان کشیده می شود و سر روی رأس قرار می گیرد. از گیره سر یا از نوار چسب در نوک چانه استفاده می شود و به طرفینIR  تکیه داده می شود. از بیمار خواسته می شود هنگام قرار گرفتن در معرض پرتو نفس خود را نگه دارد. در تصویری که با اجرای صحیح روش SMV گرفته می شود، استخوان های خاره گیجگاه به صورت متقارن، حفره بیضوی، اسپینوسوم، زائده های استخوانی پس گوش (ماستوئید mastoid)، سینوس های اسفنوئیدی، فک پایین با سینوس های ماگزیلاری و سپتوم بینی به خوبی نشان داده می شوند. مهره اطلسatlas  و دومین مهره گردنیdens  محور نیز در تصویر مجسم می شوند. حاشیه جانبی جمجمه از هر دو طرف از کندیل های فک پایین یکسان است.

روش اسکولر تصویر برداری وتریکوسابمنتال جمجمه

هدف و ساختارهایی که نشان داده می شوند: رادیوگرافی از پایه جمجمه که در بیمارانی گرفته می شود که در آنها روش SMV با مشکل مواجه است.

موقعیت بیمار: دمر خوابیده روی شکم. مرکز سطوح میانی ساجیتال روی خط میانی گرید است. آرنج ها خم شده اند و بازوها در حالت راحت قرار می گیرند در حالی که شانه ها مسطح و در همان صفحه افقی قرار دارند. پرتوی مرکزی عمود بر خط Infraorbitomeatal تابانده می شود.

آماده سازی: باید پروتزهای مصنوعی دندانی، کلیپس مو، گوشواره ها و هر چیز دیگری را از موها خارج کنید. چانه کاملاً جلو آمده است. سر بی حرکت است. از بیمار خواسته می شود در هنگام قرار گرفتن در معرض پرتو نفس خود را نگه دارد. روش VSM برای ارزیابی پایه قدامی جمجمه و سینوس های اسفنوئیدی مفید است. در تصویری که روش VSM به درستی اجراء شده باشد، استخوان خاره گیجگاه متقارن است و حاشیه جانبی جمجمه از هر دو طرف از طرفین کندیل های فک پایین به یک اندازه است. ساختارهای پایه جمجمه مجسم می شوند و تصویر سمفیز فک پایین روی استخوان جلوی قدامی قرار می گیرد.